Η πρώτη επίσκεψη του παιδιού στον παιδοδοντίατρο συνιστάται να γίνεται όταν τα πρώτα δόντια έχουν ανατείλει στο στόμα του παιδιού, δηλαδή στην ηλικία των 12-18 μηνών.
Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται: „Χρειάζεται να γίνεται από τόσο νωρίς η επίσκεψη στον οδοντίατρο; Αφού δεν έχει βγάλει όλα του τα δόντια;”
Πολύ σωστά. Η ανατολή των δοντιών στην ηλικία αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί. Όμως η πρώιμη επίσκεψη των γονιών στον παιδοδοντίατρο είναι σημαντική , γιατί οι γονείς ενημερώνονται εγκαίρως για:
- την διάπλαση και ανατολή των δοντιών
- τη σωστή στοματική υγιεινή
- τη σωστή διατροφή
- την τερηδόνα του μπιμπερό
- τη δυνατότητα μετάδοσης της τερηδόνας από του γονείς στο παιδί
Η επόμενη επίσκεψη είναι καλό να πραγματοποιείται στην ηλικία των 2-2,5 ετών, όταν θα έχούν ανατείλει όλα τα δόντια στο στόμα του παιδιού. Τότε ο οδοντίατρος θα ελέγξει αν τα παιδικά δόντια βουρτσίζονται σωστά και επιμελώς από τους γονείς. Αν όχι θα δώσει τις απαραίτητες συμβουλές. Επιπρόσθετα σ΄αυτή την επίσκεψη οι παιδοδοντίατροι θα εξετάσουν αν υπάρχουν τερηδονισμένα δόντια και θα επισημάνουν τυχόν ανωμαλίες στα δόντια του παιδιού (π.χ. υπεράριθμα δόντια, ιδιόμορφο σχήμα κτλ.).
Από την ηλικία των 3 ετών και μετά συστήνεται η ετήσια επίσκεψη στον παιδοδοντίατρο. Ανάλογα πάντα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού και τις συμβουλές του οδοντίατρου οι μικροί ασθενείς εξετάζονται συνήθως 1-2 φορές το χρόνο.
Το βούρτσισμα των δοντιών στα παιδιά θα πρέπει να ξεκινά με την ανατολή του πρώτου δοντιού, δηλαδή μεταξύ 6 -8 μηνών. Είναι σημαντικό η στοματική υγιεινή να ξεκινά από τόσο νωρίς, ώστε τόσο τα δόντια που έχουν ανατείλει όσο και αυτά που θα κάνουν στο μέλλον την εμφάνισή τους στο στόμα του παιδιού, να είναι θωρακισμένα με φθόριο. Το φθόριο είναι αυτό που θα προστατέψει τα δόντια από την τερηδόνα, καθώς είναι αυτό που εμποδίζει τη δράση των τερηδονογόνων μικροβίων στο στόμα των παιδιών. Με λίγα λόγια το φθόριο είναι η ασπίδα των δοντιών ενάντια στην τερηδόνα.
Από την άλλη πλευρά, όταν το βούρτσισμα των δοντιών ξεκινά τόσο νωρίς, ο μικρός ασθενής συνηθίζει υποσυνείδητα στην ιδέα του βουρτσίσματος. Μέρα με τη μέρα το πλύσιμο των δοντιών εντάσσεται στην καθημερινότητά του και στο μέλλον το παιδί το αποζητά από μόνο του. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που όταν το βούρτσισμα των δοντιών ξεκινήσει σε μεγαλύτερη ηλικία, δηλαδή από 2- 2,5 ετών και πάνω, το παιδί αντιδρά αρνητικά καθώς του είναι κάτι ξένο και καινούριο στην ημερήσια ρουτίνα του. Τότε συνήθως εκδηλώνει πιο εύκολα μία άρνηση να συνεργαστεί στο βούρτσισμα. Το αποτέλεσμα είναι η μητέρα να απογοητεύεται, να κουράζεται και να σταματά την προσπάθεια βουρτσίσματος των δοντιών.
Επομένως όσο πιο νωρίς ξεκινάει η στοματική υγιεινή του παιδιού τόσο καλύτερα είναι για την προστασία των δοντιών και για το παιδί, καθώς το αποδέχεται ευκολότερα.
Το βούρτσισμα των δοντιών θα πρέπει να γίνεται από τη μητέρα μέχρι το παιδί να μάθει να γράφει μόνο του (6-7 ετών). Αυτό γιατί έρευνες έχουν δείξει οτι όταν το παιδί μπορεί να γράψει μόνο του, τότε ολοκληρώνονται σιγά – σιγά οι κινητικές δεξιότητες του και είναι ικανό να ασκήσει και μόνο του τη στοματική υγιεινή. Δε σημαίνει όμως οτι όταν το παιδί (σε μικρότερη ηλικία) ζητήσει να πλύνει μόνο του τα δόντια του, του το απαγορεύουμε και το αποθαρρύνουμε. Αντιθέτως του δίνουμε την οδοντόβουρτσα, το ενθαρρύνουμε και το επιβραβεύουμε. Μία άρνηση μας σ΄ αυτή την επιθυμία του, μπορεί το παιδί να την εκλάβει ως απόρριψη ή οτι δε το θεωρούμε ικανό. Μπόρει ακόμη να αντιδράσει με μία μόνιμη άρνηση στο μέλλον να πλένει τα δόντια του. Απλά μέχρι την ηλικία των 6-7 ετών αφού το παιδί πλύνει μόνο του τα δόντια, συστήνεται η μητέρα να βουρτσίσει και εκείνη τα δόντια του παιδιού, ώστε να είναι σίγουρη οτι καθαρίστηκαν όλες οι επιφάνειες σωστά.
Το βούρτσισμα των δοντιών ξεκινάει με την ανατολή του πρώτου δοντιού, δηλαδή στην ηλικία των 6-9 μηνών. Αυτό βέβαια δε σημαίνει οτι πριν την εμφάνιση των νεογιλών δοντιών δε θα πρέπει να καθαρίζεται το στόμα του βρέφους. Μετά την κατανάλωση του γάλακτος είναι καλό ο γονιός με μία βρεγμένη γαζούλα να καθαρίζει απαλά τα ούλα του μωρού. Μ΄ αυτόν το τρόπο αφενός διατηρείται το στόμα του παιδιού καθαρό και αφετέρου το παιδί συνηθίζει υποσυνείδητα στην ιδέα της στοματικής υγιεινής, παρόλο που έιναι τόσο μικρό.
Μέχρι το παιδί να γιορτάσει τα πρώτα του γεννέθλια η συχνότητα βουρτσίσματος μία φορά τη μέρα είναι αρκετή. Μετά το έτος επιβάλλεται τα νεογιλά δόντια (που είναι πλέον περισσότερα) να βουρτσίζονται 2 φορές τη μέρα. Αν είναι εφικτό συστήνεται και το πλύσιμο των δοντιών μετά το μεσημεριανό γεύμα, αν όχι οι 2 φορές τη μέρα είναι απαράιτητες ώστε το παιδί να έχει μία ικανοποιητική στοματική υγιεινή. Βέβαια ο γονιός που έχει αναλάβει να βοηθά το παιδί στο βούρτσισμα των δοντιών θα πρέπει να το κάνει σωστά και να μην αρκείται στην ιδέα “αφού βουρτσίζω 2 φορές τη μέρα τα δόντια του παιδιού μου είναι καλά”. Πολλές φορές σημασία έχει η ποιότητα και όχι η ποσότητα.
Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές οδοντόπαστες με διαφορετικές γεύσεις και αρώματα για τους μικρούς ασθενείς. Το πιο σημαντικό όμως απ΄όλα είναι η περιεκτικότητα της οδοντόκρεμας σε φθόριο, ανάλογα πάντα με την ηλικία του παιδιού.
Στην ηλικία 6 – 9 μηνών ως τα 2 έτη, το παιδί θα πρέπει να χρησιμοποιεί οδοντόπαστα με 500 ppm φθορίου.
Στην ηλικία των 2 – 6 ετών η οδοντόκρεμα θα πρέπει να έχει 1000ppm περιεκτικότητα φθρίου
Από την ηλικία των 6 ετών και μετά το παιδί μπορεί πλένει τα δόντια του με την οδοντόπαστα των ενηλίκων, η οποία έχει 1450 – 1500 ppmΦθορίου. Συνήθως όμως η γεύση της οδοντόκρεμας που χρησιμοποιείται από τους γονείς δεν είναι ευχάριστη στη γεύση και στη μυρωδιά από τα παιδιά, ενώ μερικές φορές μπορεί να τους προκαλεί και αναγούλα. Γι΄αυτό το λόγο υπάρχουν στο εμπόριο οδοντόκρεμες με περιεκτικότητα φθορίου 1500ppm σε διάφορες γεύσεις (μπανάνα, τσιχλόφουσκα κ.α.), ώστε το βούρτισμα των δοντιών να είναι μια ευχάριστη διαδικασία για το παιδί.
Το βούρτσισμα των δοντιών γίνεται από τους γονείς μέχρι το παιδί να μεγαλώσει και να έχει τη δυνατότητα να μπορεί να πιάνει καλά την οδοντόβουρτσα και να τη χειρίζεται (2,5 -3 χρονών). Ακόμη όμως και σε μεγαλύτερες ηλικίες (4,5 – 5 χρονών) που το παιδί μπορεί να βουρτσίσει θεωρητικά μόνο του είναι καλό ο γονιός να πλένει και αυτός μετά τα δόντια του παιδιού ώστε να είναι σίγουρος ότι καθαρίστηκαν καλά όλες οι οδοντικές επιφάνειες. Γενικότερα ο γονιός θα πρέπει να βουρτσίζει και εκείνος τα δόντια του παιδιού μέχρι το παιδί να μάθει να γράφει σωστά, γιατί τότε ολοκληρώνονται οι κινητικές δεξιότητες του και μπορεί να χειρίζεται καλά την οδοντόβουρτσα.
Το βούρτσισμα των δοντιών θα πρέπει να γίνεται 2 φορές τη μέρα με τη χρήση φθοριούχου οδοντόπαστας. Καλό είναι η διαδικασία να διαρκεί 2 – 3 λεπτά και να ακολουθείται κάθε φορά η ίδια σειρά με την οποία βουρτσίζονται τα δόντια ώστε να είναι σίγουρο οτι καθαρίστηκαν όλες οι οδοντικές επιφάνειες.
Όταν ο γονιός βουρτσίζει τα δόντια του παιδιού το στόμα θα πρέπει να είναι καλά ανοιχτό, ώστε να υπάρχει καλή οπτική επαφή. Προτείνεται το βούρτσισμα ξεκινάει από τις εξωτερικές επιφάνειες των πίσω δοντιών κάνοντας μικρές επιτόπιες κινήσεις δονήσεις. Η οδοντόβουρτσα τοποθετείται σε γωνία 45 μοιρών (λοξά) έτσι οι τρίχες της να έρχονται σε επαφή τόσο με την επιφάνεια των δοντιών όσο και με τα ούλα. Καθώς βουρτσίζονται τα δόντια, η βούρτσα θα πρέπει να καλύπτει 2 – 3 δόντια (όχι παραπάνω) και οι μικρές κινήσεις δόνησης να έχουν φορά από το ρόζ (ούλα) προς το άσπρο (δόντια). Η διαδικασία συνεχίζει με τις εξωτερικές επιφάνειες των πρόσθιων δοντιών. Στη συνέχεια καθαρίζονται οι εσωτερικές επιφάνειες των πίσω δοντιών. Με τον ίδιο τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω η βούρτσα τοποθετείται λοξά και γίνονται μικρές επιτόπιες κινήσεις δόνησης μετρώντας μέχρι το δέκα. Για τις εσωτερικές επιφάνειες των πρόσθιων δοντιών η βούρτσα τοποθετείται κάθετα με κινήσεις πάνω – κάτω. Και πάλι η βούρτσα θα πρέπει να ακουμπά τα ούλα και εδώ θα πρέπει να μετακινείται δόντι – δόντι. Η διαδικασία τελειώνει με το βούρτσισμα των μασητικών επαφών των πίσω δοντιών κάνοντας κινήσεις μέσα-έξω ( ή αλλιώς μπρος – πίσω). Αφού τελειώσει το βούρτσισμα των κάτω δοντιών συνεχίζεται η διαδικασία και στα κάτω δόντια. Επιθυμητό είναι αφού καθαριστούν οι επιφάνειες των δοντιών να καθαρίζεται και η επιφάνεια της γλώσσας με κινήσεις από πίσω προς τα εμπρός.
Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές παιδικές οδοντόβουρτσες που μπορεί να επιλέξει ο γονιός για το πλύσιμο των δοντιών του παιδιού του. Κάποιες εταιρείες χωρίζουν τις βούρτσες ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και έχουν αντίστοιχα διαφορετικό σχήμα κεφαλής και λαβής. Ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού η οδοντόβουρτσα θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 4 σειρές από μαλακές τρίχες και η κεφαλή να είναι όσο το δυνατόν μικρή για να είναι άνετη μέσα στο παιδικό στόμα.
Στην ηλικία των 0 – 2 ετών το βούρτσισμα εκτελείται κυρίως από το γονιό οπότε το μέγεθος της λαβής δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο. Στο επόμενο στάδιο των 2 – 6 ετών το βούρτσισμα ξεκινάει να πραγματοποιείται εν μέρει και από το παιδί, επομένως η λαβή της βούρτσας θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά μεγάλη και εργονομική ώστε το παιδί να μπορεί να την κρατά και να τη χειρίζεται εύκολα.
Εκτός από τις βούρτσες χειρός υπάρχουν και οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες, οι οποίες άλλες δουλεύουν με περιστροφική κίνηση και άλλες με παλμική. Αυτές που γίνονται πιο εύκολα αποδεκτές από τα παιδιά είναι οι βούρτσες με περιστρεφόμενη κεφαλή συγκριτικά με τις άλλες που πάλλονται.
Οι ηλεκτρικές βούρτσες συστήνονται όταν το παιδί δεν είναι τόσο συνεργάσιμο στο βούρτσισμα των δοντιών. Στην προκειμένη περίπτωση το πλύσιμο των δοντιών με την ηλεκτρική βούρτσα είναι δυνατόν να γίνει πιο εύκολα και γρήγορα αποδεκτό από το παιδί καθώς βλέπει την όλη διαδικασία σαν ένα παιχνίδι. Μ΄αυτόν το τρόπο το βούρτσισμα μπορεί να ενσωματωθεί στη ρουτίνα του χωρίς αρνήσεις και αντιρρήσεις (όπως ήταν τον προηγούμεο καιρό), ενω παράλληλα τα δόντια καθαρίζονται πιο γρήγορα και αποτελεσματικά συγκριτικά με τη βούρτσα χειρός.
Συμπερασματικά πρέπει να πούμε ότι όλες οι βούρτσες είναι καλές όταν χρησιμοποιούνται τακτικά και με το σωστό τρόπο.
Η ανατολή του πρώτου παιδικού δοντιού φυσιολογικά αναμένεται μεταξύ του 6ου και 8ου μήνα και είναι οι κεντρικοί τομείς (κοπτήρες) στην κάτω γνάθο. Υπάρχουν όμως αρκετές διακυμάνσεις, με αποτέλεσμα πολλές φορές το πρώτο δόντι να κάνει την εμφάνιση του τον 12ο ή ακόμη και το 14ο μήνα, χωρίς αυτό να είναι ανησυχητικό.
Στη συνέχεια εμφανίζονται με τη σειρά οι πλάγιοι τομείς, οι πρώτοι γομφίοι, οι κυνόδοντες και οι δεύτεροι γομφίοι.
Η διαδικασία ανατολής ολοκληρώνεται με τους άνω δεύτερους γομφίους στην ηλικία των 2,5 ετών.
Είναι απαραίτητο να θεραπεύονται τα νεογιλά δόντια;
Η άποψη ότι τα παιδικά δόντια δε χρειάζονται φροντίδα και θεραπεία είναι λανθασμένη. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί από τους λόγους, που καθιστούν αναγκαία την αποκατάσταση των νεογιλών δοντιών:
- Τα νεογιλά δόντια εμφανίζονται στο στόμα περίπου όταν το παιδί είναι 6 μηνών και η ανατολή τους ολοκληρώνεται στην ηλικία των 2,5 ετών. Στη συνέχεια αντικαθίσταται σταδιακά από τα μόνιμα δόντια, από τη ηλικία των 6 ως την ηλικία των 13 ετών. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδικά δόντια παραμένουν για χρόνια στο στόμα ενός παιδιού. Επομένως ένα “’άρρωστο” (τερηδονισμένο) δόντι δεν μπορεί να παραμένει με μία “τρύπα” για χρόνια στο στόμα ενός παιδιού και θα πρέπει να θεραπεύεται άμεσα με την πραγματοποίηση ενός σφραγίσματος. Η αναστολή μιας θεραπείας π.χ. ενός σφραγίσματος μπορεί να αποφέρει μόνο αρνητικά αποτελέσματα και να επιδεινώσει μία κατάσταση, δηλαδή να προκαλέσει την επέκταση της τερηδόνας και σε άλλα δόντια στο στόμα του παιδιού.
- Τα παιδικά δόντια είναι απαραίτητα για τη μάσηση, τη σωστή θρέψη και επομένως για την ανάπτυξη του παιδιού.
- Είναι σημαντικά για την ανάπτυξη του λόγου και τη σωστή ομιλία.
- Η ύπαρξη χαλασμένων δοντιών επηρεάζει αρνητικά τη ψυχολογία ενός παιδιού. Ένα χαλασμένο δόντι είναι πιθανό να προκαλεί πόνο, ο οποίος πόνος με τη σειρά του προκαλεί τη γκρίνια και τη κακή διάθεση του παιδιού.
- Τέλος τα νεογιλά δόντια διατηρούν το χώρο στον οποίο στο μέλλον θα ανατείλουν τα μόνιμα δόντια.
Τα νεογιλά δόντια πέφτουν για να αντικατασταθούν με τη σειρά τους από τα αντίστοιχα μόνιμα δόντια. Είναι κατανοητό οτι στο στόμα ενός μικρού παιδιού είναι δύσκολο να χωρέσουν 32 μόνιμα μεγάλα δόντια.
Ένα παιδί 2,5 ετών, στο οποίο έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ανατολής των παιδικών δοντιών, έχει 20 νεογιλά δόντια. Τα νεογιλά δόντια είναι απαραίτητα για τη μάσηση, τη σωστή θρέψη, την ανάπτυξη λόγου και τη σωστή ομιλία. Εκτός όμως από αυτές τις βασικές λειτουργίες τους, προετοιμάζουν το χώρο για την ανατολή των μόνιμων δοντιών. Καθώς το παιδί μεγαλώνει με τα χρόνια, μεγαλώνουν και οι γνάθοι του. Τα παιδικά δόντια υπάρχουν όσο καιρό χρειάζεται να ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των γνάθων και των μόνιμων δοντιών. Στη συνέχεια οι ρίζες των νεογιλών δοντιών απορροφούνται σταδιακά και όταν τα μόνιμα δόντια είναι έτοιμα να ανατείλουν τότε “πέφτουν” τα παιδικά δόντια.
Τα παιδικά δόντια εμφανίζονται στο στόμα του παιδιού με ένα πρότυπο και μια σειρά ακολουθίας. Παρακάτω παρατίθεται ένας ενδεικτικός πίνακας που αναφέρεται στους χρόνους ανατολής των νεογιλών δοντιών.
Άνω γνάθος
-
Κεντρικοί τομείς 8 – 12 μηνών Πλάγιοι τομείς 9 – 13 μηνών Κυνόδοντες 16 – 22 μηνών Πρώτοι γομφίοι 13 – 19 μηνών Δεύτεροι γομφίοι 25 – 33 μηνών
Κάτω γνάθος
-
Κεντρικοί τομείς 6 – 10 μηνών Πλάγιοι τομείς 10– 16 μηνών Κυνόδοντες 17– 23 μηνών Πρώτοι γομφίοι 14 – 18 μηνών Δεύτεροι γομφίοι 23 – 31 μηνών
Συνήθως πρώτα ανατέλλουν τα δύο κάτω μπροστινά δόντια. Στη συνέχεια ακολουθούν οι 4 τομείς (κοπτήρες) στην άνω γνάθο. Η διαδικασία ανατολής συνεχίζεται σταδιακά με τελευταίους τους άνω δεύτερους γομφίους στην ηλικία των 2,5 ετών. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα δόντια ανατέλλουν σε ζευγάρια, δηλαδή από ένα σε κάθε πλευρά της γνάθου.
Όπως φαίνεται στον πίνακα υπάρχουν πολλές διακυμάνσεις (3 – 4) μηνών σχετικά με το πότε θα εμφανιστεί ένα δόντι στο παιδικό στόμα. Υπάρχουν παιδιά που “βγάζουν” πιο γρήγορα τα δόντια τους και άλλα στα οποία η διαδικασία ανατολής προχωρεί με πιο αργούς ρυθμούς. Καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν είναι ανησυχητική. Επίσης ρόλο παίζει και το φύλο του παιδιού. Στα κορίτσια τα δόντια “βγαίνουν” νωρίτερα συγκριτικά με τ΄ αγόρια.
Οι γονείς θα πρέπει να έχουν υπομονή με την ανατολή των παιδικών δοντιών. Διαφορά 3 – 4 μηνών συγκριτικά με άλλα παιδάκια δε θα πρέπει να τους τρομάζει. Μόνο όταν κάποιο από τα νεογιλά δόντια δεν έχει ανατείλει ως τη ηλικία των 3 ετών, καλό θα ήταν οι γονείς να συμβουλευτούν έναν παιδοδοντίατρο.
Η απόπτωση των νεογιλών δοντιών ξεκινάει στην ηλικία των 6,5 – 7 χρονών και διαρκεί μέχρι το παιδί να γίνει 12-13 χρονών. Στην περίοδο αυτή των 6-7 χρόνων το παιδί έχει το λεγόμενο “μεικτό φραγμό”, γιατί στο στόμα του υπάρχουν τόσο νεογιλά (παιδικά) δόντια όσο και μόνιμα δόντια.
Τα νεογιλά δόντια πέφτουν με την ίδια σειρά και αλληλουχία με την οποία ανέτειλαν στο στόμα. Τα πρώτα δοντάκια που αποχαιρετούν το παιδικό στόμα είναι οι κάτω κεντρικοί τομείς. Στη συνέχεια ακολουθούν οι πλάγιοι τομείς, οι πρώτοι νεογιλοί γομφίοι, οι κυνόδοντες και τελευταίοι οι δεύτεροι νεογιλοί γομφίοι. Τα παιδικά δόντια πέφτουν κατά ζεύγη (όπως ανατέλλουν και κατά ζεύγη). Συνήθως όταν πέσει το δόντι από τη μία πλευρά της γνάθου την ίδια περίπου χρονική περίοδο ακολουθεί και η απόπτωση του ίδιου δοντιού στην άλλη πλευρά.
Τα νεογιλά δόντια πέφτουν όταν έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των αντίστοιχων μόνιμων, που πρόκειται να τα αντικαταστήσουν. Με το πέρασμα των χρόνων οι γνάθοι του παιδιού έχουν μεγαλώσει αρκετά ώστε να δεχθούν τα ενήλικα δόντια. Τότε τα νεογιλά δόντια πέφτουν και παραχωρούν το χώρο τους στα μόνιμα δόντια τα οποία θα αναπτυχθούν και θα πάρουν την τελική τους θέση μέσα στο στόμα μέχρι το παιδί να αποκτήσει το τελικό μόνιμο φραγμό. Το μόνιμο φραγμό το παιδί τον αποκτά με την απώλεια και του τελευταίου νεογιλού του δοντιού, δηλαδή περίπου στην ηλικία των 13 ετών.
Η ανατολή των νεογιλών (παιδικών) δοντιών ολοκληρώνεται στην ηλικία των 2,5 – 3 ετών ανάλογα αν το παιδί “έβγαλε” γρήγορα ή αργά τα πρώτα του δοντάκια. Το σύνολο λοιπόν των πρώτων δοντιών του παιδιού είναι 20, δέκα σε κάθε γνάθο. Τα νεογιλά δόντια χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
- Τομείς (κοπτήρες). Είναι 4 σε κάθε γνάθο (2 κεντρικοί και 2 πλάγιοι).Οι 2 κεντρικοί τομείς στην κάτω γνάθο είναι τα πρώτα δόντια που εμφανίζονται στο στόμα. Το παιδί όπως και ο ενήλικας τους χρησιμοποιεί για να κόβει τις τροφές.
- Κυνόδοτες. Είναι 2 σε κάθε γνάθο και επίσης παίζουν ρόλο στον τεμαχισμό της τροφής.
- Γομφίοι. Είναι 4 σε κάθε γνάθο και είναι τα μεγάλα πίσω δόντια, τα οποία είναι χρήσιμα για τη μάσηση της τροφής.
Στα παιδιά απουσιάζουν οι προγόμφιοι, οι οποίοι εμφανίζονται στη μόνιμη οδοντοφυΐα.
Όταν το παιδί βγάζει τα νεογιλά δόντια αισθάνεται δυσφορία και εκνευρισμό. Πολλές φορές δε θέλει να φάει και ο πόνος δε το αφήνει να κοιμηθεί. Όλα αυτά έχουν αντίκτυπο και στην οικογένεια, η οποία υποφέρει και ταλαιπωρείται μαζί του. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί τρόποι για την ανακούφιση του παιδιού από τα συμπτώματα που το ταλαιπωρούν κατά την ανατολή των πρώτων του δοντιών.
Μαλακά παιχνίδια οδοντοφυΐας. Στο εμπόριο υπάρχουν ειδικά μαλακά παιχνίδια, τα οποία το παιδί τα δαγκώνει και ανακουφίζεται. Αν τα βάλει κανείς λιγάκι στο ψυγείο και κρυώσουν δρουν ακόμη πιο καταπραϋντικά.
Δακτυλάκι σιλικόνης. Πρόκειται για μία πλαστική μικρή θήκη την οποία ο γονιός τη φοράει στο δείκτη του και μ΄ αυτό τρίβει τα ούλα του παιδιού ανακουφίζοντας το.
Παυσίπονο. Σε περίπτωση έντονης ανησυχίας που δεν αφήνει το παιδί ούτε να φάει ούτε να κοιμηθεί συστήνεται η χορήγηση παυσίπονου, πάντα βέβαια σε συνεννόηση με τον παιδίατρο για τη λήψη της σωστής δοσολογίας (ανάλογα με το βάρος του).
Χαμομήλι. Το χαμομήλι έχει αντιφλεγμονώδη και καταπραϋντική δράση, επομένως μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για να το πιει το παιδί είτε για να εμποτιστεί μία γάζα με την οποία ο γονιός θα κάνει απαλό μασάζ στα ούλα του παιδιού.
Αλοιφές βλεννογόνου. Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές αλοιφές, οι οποίες τοποθετούνται τοπικά σε μικρή ποσότητα στο στόμα του παιδιού και του απαλύνουν τον πόνο. Η δράση τους είναι πρόσκαιρη όμως πολλές φορές ανακουφίζουν ικανοποιητικά το παιδί. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις δεν επιφέρουν κανένα ιδιαίτερο αποτέλεσμα.
Γάζα. Ο γονιός μπορεί στη διάρκεια της μέρας να βρέξει μία γάζα είτε με νερό είτε με χαμομήλι και να τρίψει τα ούλα του παιδιού.
Κρύες τροφές. Οτιδήποτε είναι δροσερό και σκληρό δρα καταπραϋντικά για το παιδί. Μία κρύα μπανάνα ή ένα δροσερό καρότο επίσης μπορούν να ανακουφίσουν το μωρό που ταλαιπωρείται.
Είναι σημαντικό οι γονείς να μη χρησιμοποιούν φάρμακα ή οτιδήποτε άλλο έχουν ακούσει (το οποίο ίσως να ανακούφιζε το παιδί) αν προηγουμένως δεν έχουν ρωτήσει τη γνώμη του γιατρού.
Η χρονική περίοδος κατά την οποία ένα παιδάκι βγάζει τα πρώτα του δοντάκια είναι ίσως από τις πιο δύσκολες τόσο για το ίδιο όσο και για τους γονείς. Το πρώτο δόντι εμφανίζεται στην ηλικία των 6- 9 μηνών και το τελευταίο όταν το παιδί έχει κλείσει τα 2 – 2,5 χρόνια. Υπάρχουν παιδάκια που δεν εκδηλώνουν συμπτώματα πόνου και η όλη διαδικασία ανατολής των παιδικών δοντιών τους είναι τελείως ανώδυνη. Στην πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων τα περισσότερα μωρά υποφέρουν χωρίς καν να έχουν τη δυνατότητα λεκτικής έκφρασης στους γονείς τους για το τι τα ταλαιπωρεί. Τα συνηθέστερα συμπτώματα που συνοδεύουν την ανατολή των νεογιλών δοντιών είναι τα παρακάτω:
Σιελλόροια. Όταν ένα παιδάκι βγάζει τα πρώτα του δόντια παρατηρείται αύξηση του σάλιου του. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα ενός μωρού που τρέχουν τα σαλάκια του. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι η σιελλόποια είναι πρόνοια της φύσης για να πονάει λιγότερο το μωρό, γιατί κατά την εμφάνιση των παιδικών δοντιών σχίζονται τα ούλα του. ότα το σχίσιμο των ούλων γίνεται σε ένα περιβάλλον μες αυξημένο σάλιο πιθανόν να πονάει λιγότερο απ΄ότι αν γινόταν σ΄ένα πιο ξηρό περιβάλλον.
Εκνευρισμός. Είναι λογικό όταν ένα παιδί βγάζει ένα νέο δόντι να αισθάνεται ενόχληση και δυσφορία. Αρκεί κανείς να σκεφτεί ότι και για έναν ενήλικα ο πονόδοντος είναι πολλές φορές δυσβάστακτος. Πόσο μάλλον για ένα μωρό που δεξ ξέρει πολύ καλά τι του συμβαίνει και ούτε μπορεί να μιλήσει για να πει στους γονείς του τι αισθάνεται. Όλα τα παραπάνω είναι λογικό να προκαλούν μια νευρικότητα στο παιδί, το οπίο πολλές φορές δε ξέρει τι θέλει. Πράγματα που υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν το ενοχλούσαν τώρα μπορεί να του επιφέρουν έντονο εκνευρισμό.
Πρησμένα ούλα. Τα ούλα πριν από την ανατολή ενός δοντιού πρήζονται, διογκώνονται και κοκκινίζουν. Μία τέτοια εικόνα των προμηνύει ότι σύντομα τα ούλα στο σημείο εκείνο θα σχιστούν και θα εμφανιστεί ένα νέο δόντι.
Κνησμός γύρω από τα αυτί. Πολλές φορές όταν πρόκειται να εμφανιστεί ένα δόντι ο πόνος αντανακλά στο αυτί. Το παιδάκι πολλές φορές παίζει νευρικά με το αυτί του και άλλες φορές το ξύνει. Εφόσον αποκλειστεί το ενδεχόμενο μιας ωτίτιδας, τότε πρόκειται για την ανατολή ενός νέου δοντιού.
Αϋπνία. Είναι αναμενόμενο ο πόνος και η δυσφορία που αισθάνεται ένα παιδάκι όταν βγάζει δόντια να προκαλεί διαταραχές και στον ύπνο του. Ο πόνος το αναστατώνει και είτε δεν το αφήνει να κοιμηθεί είτε το παιδάκι ξυπνάει προκειμένου να βρει κάποιο τρόπο να ανακουφιστεί από τον πόνο που το ταλαιπωρεί.
Μειωμένη όρεξη. Είναι λογικό όταν ένα μωρό πονάει στο στόμα του να μη θέλει να φάει. Δεδομένου οτι το παιδί έχει ένα μόνιμο δυσάρεστο πόνο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν ξέρει τι του συμβαίνει είναι αναμενόμενο να διαταράσσεται και η όρεξη του να φάει.
Δάγκωμα αντικειμένων. Πολλές φορές τα παιδάκια όταν βγάζουν τα πρώτα τους δοντάκια δαγκώνουν διάφορα σκληρά αντικείμενα καθώς τους ανακουφίζει από τον πόνο.
Πυρετός. Πολλές φορές η ανατολή των παιδικών δοντιών συνοδεύεται από δέκατα, τα οποία οφείλονται περισσότερο στην ταλαιπωρία του παιδιού. Ποτέ όμως δεν παρουσιάζεται υψηλός και επίμονος πυρετός.
Διάρροια. Η διάρροια οφείλεται στο γεγονός οτι το παιδί σ΄αυτή τη φάση βάζει στο στόμα του οτιδήποτε βρει προκειμένου ν΄ανακουφιστεί. Αυτό μπορεί να εξηγήσει την εμφάνιση μιας ενδεχόμενης διάρροιας, δεδομένου οτι κάποιο αντικείμενο / παιχνίδι μπορεί να μην ήταν και πολύ καθαρό.
Τα παιδιά δε θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν κάτι το διαφορετικό απ΄ότι είμαστε εμείς οι ενήλικες. Είναι πολύ βοηθητικό αν σκεφτούμε πως θα αντιδρούσαμε εμείς οι μεγάλοι σ ένα συνεχόμενο πονόδοντο για να καταλάβουμε τι αισθάνεται ένα μικρό παιδάκι που βγάζει δόντια. Θα είχαμε σίγουρα την ίδια αντίδραση συμπεριφοράς με τα προαναφερθέτα με ίσως μία μεγαλύτερη δόση υπερβολής στην έκφραση των συναισθημάτων μας. Το ίδιο είναι και τα μικρά παιδιά. Πονάνε όταν βγάζουν τα νέα τους δόντια και προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας το πουν και να μας το δώσουν να το καταλάβουμε γιατί έχουν και ένα επιπρόθετο πρόβλημα: δε μιλάνε! Σε αυτή τη χρονική περίδο ενός παιδιού οι γονείς θα πρέπει να οπλιστούν με πολύ υπομονή και να αγκαλιάσουν τα παιδάκια τους με όσο μεγαλύτερη τρυφερότητα και κατανόηση μπορούν.Τα νέα δόντια σύντομα θα βγουν στο στόμα και όλα θα έχουν περάσει.
Τα πρώτα μόνιμα δόντια που ανατέλλουν στο στόμα ενός παιδιού είναι οι πρώτοι γομφίοι (τραπεζίτες) στην ηλικία των 6 ετών. Τα δόντια αυτά συνήθως δε γίνονται αντιληπτά από τους γονείς, γιατί εμφανίζονται πίσω από τα νεογιλά (παιδικά δόντια) χωρίς προηγουμένως να “πέσει” κάποιο παιδικό δόντι.
Στη συνέχεια ακολουθεί σταδιακά η απόπτωση των κάτω και των άνω πρόσθιων δοντιών και η αντικατάστασή τους από τα αντίστοιχα μόνιμα δόντια. Η πρώτη αυτή φάση των αλλαγών στα δόντια του παιδιού (μόνιμοι γομφίοι, 4 πρόσθια δόντια στην άνω και κάτω γνάθο) ολοκληρώνεται μέχρι την ηλικία των 7,5 -8 ετών. Στα επόμενα 2 περίπου χρόνια επικρατεί μία φάση ηρεμίας στο στόμα του παιδιού, κατά την οποία τα δε γίνεται κάποια αλλαγή προκειμένου να ισορροπήσουν τα πρόσθια δόντια μεταξύ τους. Στη διάρκεια των 9-12 ετών γίνονται οι τελικές αλλαγές με την εμφάνιση των προγομφίων, των δεύτερων γομφίων και των κυνοδόντων. Τα τελευταία μόνιμα δόντια που συνήθως εμφανίζονται στο παιδικό στόμα είναι οι άνω κυνόδοντες. Στο απώτερο μέλλον στην ηλικία των 18 ετών θα εμφανιστούν στο στόμα οι 4 φρονιμίτες (ένας σε κάθε πλευρά), εφόσον υπάρχουν και χωρούν.
Τα μόνιμα δόντια δεν πονάνε όταν ανατέλλουν στο στόμα του παιδιού, γι΄αυτό και πολλές φορές δε γίνονται αντιληπτά από τους γονείς. Τα πρώτα μόνιμα δόντια που κάνουν την εμφάνιση τους είναι οι πρώτοι γομφίοι (τραπεζίτες), τα οποία βγαίνουν πίσω από τα τελευταία νεογιλά δόντια (δες φωτογραφία). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι γονείς εκπλήσσονται όταν ο οδοντίατρος τους ενημερώνει οτι το παιδί τους έχει ήδη τα τέσσερα πρώτα μόνιμα δόντια του.
Η μόνη περίπτωση που ένα παιδί μπορεί να παραπονεθεί ότι πονάει όταν βγαίνει ένα νέο δόντι, είναι όταν έχει ανατείλει ήδη το μόνιμο δόντι και το αντίστοιχο νεογιλό παραμένει στη θέση του. Τότε είναι απαραίτητη η παρέμβαση του οδοντίατρου και η άμεση εξαγωγή του δοντιού.
Τα μόνιμα δόντια είναι αυτά που εμφανίζονται στο στόμα στην ηλικία των 6 ετών. Τα δόντια αυτά αντικαθιστούν τα νεογιλά (παιδικά δόντια) και είναι αυτά που θα έχουμε στο στόμα μας για το υπόλοιπο της ζωής μας. Η ανατολή του πρώτου μόνιμου δοντιού ξεκινά με τον πρώτο γομφίο στην ηλικία των έξι ετών και ολοκληρώνεται στα 18 με την εμφάνιση των φρονιμιτών.
Συνολικά τα μόνιμα δόντια είναι 32, αλλά πολλές φορές οι φρονιμίτες (2 σε κάθε γνάθο) είτε δυσκολεύονται να ανατείλουν στο στόμα (έγκλειστοι, ημιέκγκλειστοι) γιατί δεν υπάρχει αρκετός χώρος στη γνάθο του ασθενή είτε δεν υπάρχουν καθόλου (γονιδιακή έλλειψη).
Τα μόνιμα δόντια χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες
Τομείς. Στο στόμα υπάρχουν 4 τομείς στην άνω γνάθο ( 2 κεντρικοί και 2 πλάγιοι) και 4 στην κάτω γνάθο. Λέγονται αλλιώς και κοπτήρες, γιατί τα χρησιμοποιούμε για να κόβουμε το φαγητό.
Κυνόδοντες. Ανήκουν και αυτοί στα πρόσθια δόντια και είναι συνολικά 4 (2 σε κάθε γνάθο). Χρησιμοποιούνται και αυτοί για τον τεμαχισμό της τροφής.
Προγόμφιοι. Ανήκουν στα οπίσθια δόντια και διαδέχονται τους πρώτους νεογιλούς γομφίους. Τα παιδιά δεν έχουν προγόμφιους, παρά μόνο γομφίους. Συνολικά είναι 8 (4 σε κάθε γνάθο).
Γομφίοι. Είναι τα πίσω μεγάλα δόντια (τραπεζίτες) και χρησιμοποιούνται για τη μάσηση της τροφής. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα δόντια έχουν 2 (κάτω γομφίοι) ή 3 ρίζες (άνω γομφίοι). Οι γομφίοι ανατέλουν πίσω από τα νεογιλά δόντια, γι΄ αυτό το λόγο πολλές φορές δε γίνεται αντιληπτό από τους γονείς ότι το παιδί απέκτησε ήδη τα πρώτα του μόνιμα δόντια. Συνολικά έχουμε 12 γομφίους (συμπεριλαμβανομένων και των φρονιμιτών). Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις είναι 8 (4 σε κάθε γνάθο), γιατί οι φρονιμίτες δεν ανατέλουν στο στόμα και παραμένουν έγκλειστοι ή ημιέγκλειστοι.
Τα μόνιμα δόντια θα πρέπει να βουρτσίζονται 2 φορές τη μέρα με φθοριούχο οδοντόπαστα. Πρόκειται για τα ενήλικα δόντια που το παιδί θα τα έχει για μια ζωή μέσα στο στόμα του, οπότε η διατήρηση μιας άψογης στοματικής υγιεινής είναι πολύ σημαντική.
Το βούρτσισμα των δοντιών είναι μια συνήθεια που δε θα πρέπει να ξενικά με την εμφάνιση των μόνιμων δοντιών (ηλικία 6-7 ετών), αλλά να υιοθετείται πολύ νωρίτερα όταν στο στόμα του παιδιού ανατέλλουν τα πρώτα νεογιλά δόντια (6 – 9 μηνών). Τα νεογιλά δόντια είναι οι προκάτοχοι των μόνιμων και είναι σημαντικό να διατηρούνται υγιή.
Τα πρώτα μόνιμα δόντια που ανατέλουν στο στόμα του παιδιού είναι οι πρώτοι γομφίοι (τραπεζίτες), οι οποίοι εμφανίζονται χωρίς συμπτώματα πόνου και χωρίς προηγουμένως να έχει πέσει κάποιο νεογιλό δόντι. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί γονείς δεν αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους έχει βγάλει ήδη το πρώτο μόνιμο δόντι του.
Μετά από την εμφάνιση των πρώτων γομφίων η σειρά ανατολής των υπόλοιπων μόνιμων δοντιών παρατίθεται στον παρακάτω πίνακα:
Άνω Γνάθος | Κάτω γνάθος | |
Κεντρικοί τομείς | 7 – 8 ετών | 6 – 7 ετών |
Πλάγιοι τομείς | 8 – 9 ετών | 7 – 8 ετών |
Κυνόδοντες | 11 – 12 ετών | 9 – 10 ετών |
Πρώτοι προγόμφιοι | 10 – 11 ετών | 10 – 12 ετών |
Δεύτεροι προγόμφιοι | 10 – 12 ετών | 11 – 12 ετών |
Πρώτοι γομφίοι | 6 – 7 ετών | 6 – 7 ετών |
Δεύτεροι γομφίοι | 12 – 13 ετών | 11 – 13 ετών |
Τρίτοι γομφίοι | 17 – 21 ετών | 17 – 21 ετών |
Με εξαίρεση τους φρονιμίτες το παιδί στην ηλικία των 13 ετών έχει αποκτήσει όλα τα μόνιμα δόντια του, τα οποία συνολικά είναι 28. Στην πλειοψηφία τα δόντια που αριθμούνται στο στόμα των περισσότερων ασθενών είναι 28 και όχι 32 (συμπεριλαμβανομένων και των 4 φρονιμίτων). Οι φρονιμίτες θεωρούνται υπολειμματικά όργανα από τότε που ο άνθρωπος έπρεπε να μασά πιο σκληρές τροφές και επομένως χρειαζόταν περισσότερα δόντια. Με το πέρασμα των χρόνων οι τρίτοι γομφίοι τείνουν να εκλείψουν. Άλλες φορές δεν υπάρχουν καθόλου στο στόμα και άλλες ενώ υπάρχουν δεν έχουν τον απαραίτητο χώρο για να ανατείλουν στη σωστή θέση. Συχνά συστήνεται η εξαγωγή τους λόγω των οδοντιατρικών προβλημάτων (περιστεφανίτιδα, τερηδόνα στα παρακείμενα δόντια) που προκαλεί η θέση, κλίση τους κ.α.
Τα νεογιλά δόντια ανατομικά είναι ίδια με τα μόνιμα δόντια, δηλαδή εξωτερικά καλύπτονται από την αδαμαντίνη (σμάλτο των δοντιών). Το επόμενο στρώμα (προχωρώντας προς το εσωτερικό του δοντιού) αποτελείται από την οδοντίνη, η οποία περιβάλλει τον πολφό (νεύρο) του δοντιού. Ο πολφός βρίσκεται στο κέντρο του δοντιού.
Μορφολογικά τα παιδικά δόντια είναι παρόμοια με τα μόνιμα, παρουσιάζουν όμως κάποιες διαφορές:
- Είναι μικρότερα σε μέγεθος τόσο σε μήκος όσο και σε πλάτος. Αυτό δικαιολογείται από το γεγονός οτι οι γνάθοι του παιδιού είναι ακόμα μικρές για να φιλοξενήσουν μεγάλα σε μέγεθος δόντια. Με το πέρασμα των χρόνων οι γνάθοι αναπτύσσονται με αποτέλεσμα να “πέφτουν” τα νεογιλά και να αντικαθίστανται από τα αντίστοιχα μόνιμα μεγάλα δόντια.
- Έχουν λεπτότερη και λιγότερο ενασβεστιωμένη αδαμαντίνη. Αυτό σημαίνει οτι όταν ένα παιδικό δόντι τερηδονιστεί δημιουργείται πιο σύντομα μία τρύπα (λόγω τερηδόνας) στο δόντι συγκριτκά με τα μόνιμα. Επομένως η τερηδόνα στα παιδικά δόντια εξελίσσεται με ταχύτερους ρυθμούς λόγω της μορφολογίας τους, άρα η θεραπεία τους θα πρέπει να εκτελείται άμεσα. Μία μικρή τρύπα στα νεογιλά δόντια μπορεί σύντομα να εξελιχθεί σχετικά γρήγορα σε μεγάλη τερηδονική βλάβη, η οποία σε μερικές περιπτώσεις προσβάλλει και τον πολφό του δοντιού. Όσο πιο έγκαιρα θεραπεύεται ένα δόντι τόσο πιο συνηρητική θα είναι η επέμβαση από τους οδοντιάτρους.
- Έχουν μεγαλύτερο πολφικό θάλαμο. Με άλλα λόγια ο χώρος που καταλαμβάνει το νεύρο του παιδικού δοντιού είναι μεγαλύτερος σε σύκριση με τα μόνιμα. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός οτι η αδαμναντίνη τους είναι λεπτότερη καταλήγει πολύ συχνά το νεύρο του δοντιού να προσβάλλεται από τερηδόνα. Στην προκειμένη περίπτωση εφόσον η τερηδόνα έχει φτάσει στο ύψος του πολφού, απαιτείται πολφοτομή για τη θεραπεία του δοντιού.
- Διαθέτουν μικρότερες και λεπτότερς ρίζες, οι οποίες με τα χρόνια θα απορροφηθούν. Όταν ολοκληρωνεται η απορρόφηση των ριζών, τότε ακολουθεί η απόπτωση των νεογιλών και η αντικατάσταση τους από τα μόνιμα δόντια.
- Στη νεογιλή οδοντοφυΐα δεν υπάρχουν προγόμφιοι, όπως στους ενήλικες, παρά μόνο γομφίοι (4 σε κάθε γνάθο).
Μία συχνή ερώτηση και ανησυχία των γονιών είναι ότι τα μόνιμα δόντια είναι πιο κίτρινα από τα αντίστοιχα νεογιλά. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό, γιατί τα ενήλικα δόντια έχουν παχύτερο και πιο κίτρινο στρώμα οδοντίνης. Η οδοντίνη αποτελεί το αμέσως επόμενο στρώμα οδοντικής ουσίας μετά την αδαμαντίνη (σμάλτο του δοντιού). Εφόσον αυτό το στρώμα (η οδοντίνη) έχει μεγαλύτερο πάχος και είναι πιο κίτρινο επόμενο είναι τα μόνιμα δόντια να έχουν πιο κίτρινο χρώμα, καθώς “φεγγίζει” η πιο κίτρινη οδοντίνη κάτω από την αδαμαντίνη.
Η διαφορά είναι έντονη στην περίοδο του μικτού φραγμού, δηλαδή στο χρονικό διάστημα 6 – 12 ετών. Τότε στο στόμα του παιδιού υπάρχουν νεογιλά και μόνιμα δόντια και είναι αναμενόμενο οι γονείς να βλέπουν έντονη τη διαφορά χρώματος ανάμεσα στις δύο κατηγορίες δοντιών. Όταν όμως αλλαχθούν όλα τα δόντια και το παιδί έχει στο στόμα του μόνο μόνιμα δόντια η διαφορά χρώματος εξαφανίζεται και δεν υπάρχει πλέον αισθητικό πρόβλημα, εφόσον όλα τα δόντια έχουν το ίδιο χρώμα
Η χρήση της πιπίλας στη βρεφική ηλικία είναι μια φυσιολογική συνήθεια, καθώς το παιδί μ΄αυτή προσπαθεί να αντικαταστήσει τη συνήθεια του θηλασμού. Υπάρχουν διάφορες απόψεις για το πότε ένα παιδί πρέπει να κόψει την πιπίλα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί οτι η χρήση της επιτρέπεται ως την ηλικία των 3,5 – 4 χρονών χωρίς να θεωρείται μία επιβλαβής έξη. Αν το παιδί συνεχίζει να τη χρησιμοποιεί μετά την ηλικία αυτή τότε μπορεί να προκύψουν ορθοδοντικά προβλήματα, όπως αυξημένη πρόταξη της άνω γνάθου (η πάνω γνάθος βγαίνει πιο μπροστά από την κάτω) ή πρόσθια χασμοδοντία (κενό ανάμεσα στα πρόσθια δόντια της άνω και της κάτω γνάθου όταν το παιδί κλείνει το στόμα).Οι γονείς όμως δε θα πρέπει να ανησυχούν ιδιαίτερα γιατί αυτά τα ορθοδοντικά προβλήματα εξαλείφονται σχετικά σύντομα αν η χρήση της πιπίλας διακοπεί εγκαίρως. Αν όχι τότε ίσως να χρειαστεί ορθοδοντική θεραπεία. Σε περίπτωση που το παιδί δυσκολεύεται να διακόψει τη χρήση της πιπίλας οι γονείς θα μπορούν να απευθυνθούν στον παιδοδοντίατρο για να τους προτείνει κάποιους βοηθητικούς τρόπους.
Πολλοί συχνά οι γονείς αναφέρουν ανησυχητικά οτι το βράδυ ακούν τα παιδιά τους να τρίζουν τα δόντια τους. Το τρίξιμο των δοντιών δεν είναι καθόλου ανησυχητικό και έχει τα παρακάτω αίτια που μπορούν να εξηγήσουν από που προέρχεται :
Μικτός φραγμός. Τα παιδιά στην ηλικία των 6 – 14 περίπου ετών έχουν στο στόμα τους συγχρόνως νεογιλά (παιδικά) και μόνιμα δόντια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές τα δόντια της άνω γνάθου να μην έρχονται σε πλήρη αντιστοιχία με τα δόντια της κάτω γνάθου. Στην προσπάθεια τους λοιπόν τα παιδιά να βρουν το σημείο που η άνω γνάθος προσαρμόζει τέλεια με την κάτω γνάθο τρίζουν τα δόντια τους.
Άγχος και ανησυχία. Τα παιδιά είναι όπως οι ενήλικες. Όταν έχουν ένα διαγώνισμα στο σχολείο, όταν στεναχωρηθούν από κάποιο γεγονός στο σχολείο ή στο σπίτι, θέλουν και αυτά να διοχετεύσουν κάπου την εσωτερικό στενάχωρο συναίσθημα που τα διακατέχει. Έτσι λοιπόν σφίγγουν πολλές φορές τα δόντια τους στην προσπάθεια να “διώξουν” το άγχος τους.
Έρευνες έχουν δείξει οτι τα υπερκινητικά παιδιά τρίζουν τα δόντια τους.
Τρυγμός δοντιών μπορεί επίσης να παρουσιαστεί σε παιδιά που πονούν, γιατί μέσα στο στόμα τους υπάρχουν τερηδονισμένα δόντια. Τέλος παιδιά με ανεπιθύμητες έξεις, όπως το φάγωμα των νυχιών, το πιπίλισμα του μάγουλου ή του δάχτυλου πολλές φορές το βράδυ τρίζουν τα δόντια τους.
Το τρίξιμο των δοντιών δεν έχει συγκεκριμένη θεραπεία. Σημαντικό είναι πριν το παιδί πέσει στο κρεβάτι του να χαλαρώνει είτε διαβάζοντας ένα βιβλίο είτε κάνοντας ένα χαλαρό μπάνιο. Οι γονείς δε θα πρέπει να ανησυχούν καθόλου, γιατί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα παιδιά σταματούν να τρίζουν τα δόντια τους όταν αποκτήσουν όλα τα μόνιμα δόντια τους. Μετά την εφηβεία συνήθως δεν παρατηρείται πλέον το φαινόμενο του τριξίματος δοντιών.
Η παρουσία υπενασβεστιωμένων δοντιών αφορά κυρίως τους μόνιμους γομφίους και σε μερικές περιπτώσεις και τους μόνιμους τομείς. Η ασθένεια αυτή είναι γνωστή ως Υπενασβεστίωση Γομφίων Τομέων (ΥΓΤ). Οι οδοντίατροι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στη διάγνωση και θεραπεία αυτών των οδοντιατρικών βλαβών.
Στην ουσία πρόκειται για την εμφάνιση υπενασβεστιωμένης αδαμαντίνης σε 1 ως 4 μόνιμους γομφίους. Σε κάποιες περιπτώσεις η ασθένεια προσβάλλει και τους μόνιμους τομείς.
Η υπενασβεστίωση γίνεται αντιληπτή , συνήθως πρώτα από τους γονείς, περίπου στην ηλικία των 8 ετών οπότε έχουν ανατείελι όλοι οι μόνιμοι γομφίοι και τομείς.
Η αιτιολογία των υπενασβεστιωμένων δοντιών δεν είναι ακόμη σαφής και απαιτείται η διεξαγωγή περαιτέρω ερευνών. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται κάποιοι πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες που μπορεί να δικαιολογήσουν την εμφάνιση υπενασβεστιωμένης αδαμαντίνης, χωρίς όμως να είναι απόλυτα τεκμηριωμένοι. Μερικά, λοιπόν, πιθανά αίτια μπορεί να είναι:
- παιδικές ασθένειες ως την ηλικία των 3 ετών.
- ασθένειες της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
- πρόωρος τοκετός
- χορήγηση αντιβιοτικών σε παιδιά μικρής ηλικίας κ.α.
Όλα τα προαναφερθέντα αίτια είναι “εικασίες” χωρίς να έχουν τεκμηριωθεί απόλυτα επιστημονικά οτι μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση υπενασβεστιωμένης αδαμαντίνης.
Ο οδοντίατρος ξεχωρίζει τα δόντια (συνήθως γομφίους) με υπενασβεστιωμένη αδαμαντίνη καθώς εμφανίζουν μία χαρακτηριστική κλινική εικόνα. Πιο συγκεκριμένα οι γομφίοι παρουσιάζουν περιγεγραμμένες περιοχές λευκού, κίτρινου ή καφέ χρώματος συνήθως στο ύψος των φυμάτων. Πιο σπάνια προσβάλλονται και οι τομείς (κοπτήρες) με τη νόσο να κάνει την εμφάνιση της στο κοπτικό χείλος του δοντιού με τη μορφή λευκών κηλίδων ή κίτρινων κηλίδων.
Οι αλλοιώσεις αυτές εφόσον πρόκειται για υπενασβεστιωμένες περιοχές, έχουν μαλακή και πορώδη σύσταση με αποτέλεσμα να είναι πιο επιρρεπείς στην τερηδόνα. Επίσης οι περιοχές αυτές σπάζουν και απομακρύνονται ευκολότερα από το δόντι.
Η ΥΓΤ εμφανίζεται συχνότερα στους γομφίους / τομείς της πάνω γνάθου συγκριτικά με την κάτω γνάθο.
Τα δόντια με ΥΓΤ λόγω της πορώδους σύστασης είναι ευαίσθητα και πονούν ιδιαίτερα κατά τη λήψη θερμών και ψυχρών ερεθισμάτων. Πολλές φορές λόγω της ευαισθησίας τα παιδιά αποφεύγουν τη στοματική υγιεινή, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τα υπολείμματα τροφών και να αυξάνεται ο κίνδυνος τερηδονισμού των δοντιών αυτών.
Όσον αφορά τη θεραπεία των δοντιών αυτών θα πρέπει να γίνει αρχικά αναφορά στην πρόληπτική θεραπεία που προτείνει ο οδοντίατρος για την αντιμετώπιση των δοντιών με ΥΓΤ. Οι μικροί ασθενείς θα πρέπει να βουρτσίζουν καθημερινά τα δόντια τους με ειδική οδοντόπαστα που συστήνουν οι οδοντίατροι εξατομικευμένα στον κάθε ασθενή. Επίσης συστήνεται η καθημερινή χρήση στοματικού διαλύματος και η περιοδική τοπική εφαρμογή σκευασμάτων φθορίου.
Η αποκατάσταση των δοντιών με υπενασβεστιωμένη αδαμαντίνη πραγματοποιείται με λευκά σφραγίσματα ή με ειδικές ανοξείδωτες στεφάνες, ανάλογα με την έκταση των αλλοιώσεων. Η δυσκολία στην αντιμετώπιση των οδοντικών αυτών βλαβών συνοψίζονται στους παρακάτω παράγοντες :
- Αδυναμία επίτευξης επαρκούς αναισθησίας. Τα δόντια με ΥΓΤ έχουν αυξημένα ευαισθησία με αποτέλεσμα ακόμη και υπό τοπική αναισθησία τα παιδιά να αισθάνονται τον τροχισμό και να πονούν.
- Δίλημμα από την πλευρά του οδοντιάτρου να αποφασίσει πόση ποσότητα υπενασβεστιωμένης αδαμαντίνης πρέπει να αφαιρέσει και πόση να αφήσει.
- Δυσκολία συνεργασίας παιδιού και οδοντιάτρων, καθώς έχει διαπιστωθεί οτι παιδιά με τη νόσο ΥΓΤ είναι ιδιαίτερα αγχωμένα και φοβισμένα, καθώς στο παρελθόν έχουν περάσει αρκετές επώδυνες οδοντιατρικές θεραπείες.
Η έγκαιρη διάγνωση και αναγνώριση δοντιών με υπενασβεστιωμένη αδαμαντίνη από τον οδοντίατρο είναι πρωταρχικής σημασίας για τη θεραπεία των νοσούντων αυτών δοντιών. Όσο πιο γρήγορα γίνει η αποκατάσταση αυτών των δοντιών τόσο λιγότερο ταλαιπωρείται το παιδί κατά την καθημερινότητά του αλλά και κατά τη διάρκεια της οδοντιατρικής θεραπείας.
Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται. Μα το παιδί μου είναι πολύ μικρό. Είναι δυνατόν να έχει ουλίτιδα; Κι όμως από τη χρονική στιγμή που ανατείλουν όλα τα δόντια του παιδιού στο στόμα του, είναι δυνατόν να κάνει την εμφάνισή της η ουλίτιδα. Ακόμη συχνότερα παρουσιάζεται στη μικτή οδοντοφυΐα, δηλαδή όταν το παιδί βρίσκεται στη ηλικία των 7-13 περίπου ετών και στο στόμα του έχει τόσο τα νεογιλά όσο και τα μόνιμα δόντια. Η χαρακτηριστική κλινική εικόνα της ουλίτιδας είναι ερυθρά, ελαφρώς ως πολύ διογκωμένα ούλα όπως επίσης και η αιμορραγία κατά τη διάρκεια του βουρτσίσματος. Η αιτία είναι η αμελής στοματική υγιεινή, η οποία σε συνδυασμό με τη μικροβιακή πλάκα προκαλεί τον ερεθισμό και μερικές φορές και πόνο των ούλων. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας προστίθενται και οι έντονες ορμονικές μεταβολές, οι οποίες σε συνδυασμό με την ύπαρξη πλάκας επιτείνουν την εμφάνιση της ουλίτιδας.
Η ουλίτιδα αντιμετωπίζεται με τον τυπικό καθαρισμό των δοντιών από τον οδοντίατρο και στη συνέχεια ο ασθενής καλείται να τηρεί άριστες συνθήκες στοματικής υγιεινής σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου. Αν ο οδοντίατρος το θεωρεί απαραίτητο είναι πιθανόν να συστηθεί η χρήση ειδικών στοματικών διαλυμάτων ή ειδικών τζελ γα τη γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη ίαση των ούλων.
Σε γενικές γραμμές οι ουλίτιδα στα παιδιά δεν αποτελεί κάποια ιδιαίτερη στοματική πάθηση. Δε θα πρέπει να τρομάζει τους γονείς, εφόσον συναντάται συχνά και η αντιμετώπισή της είναι απλή.
Η εμφάνιση της περιοδοντικής νόσου στα παιδιά είναι σπάνια, όχι όμως και ανύπαρκτη. Υπάρχουν 2 κατηγορίες περιοδοντίτιδας στα παιδιά:
1. Η προεφηβική, η οποία εμφανίζεται είτε στο νεογιλό είτε στο μόνιμο οδοντικό φραγμό. Όταν η περιοδοντίτιδα εμφανίζεται σε μικρές ηλικίες, τότε συνήθως συνυπάρχει κάποιο γενικό πρόβλημα υγείας στο παιδί και είναι απαραίτητες περαιτέρω γενικές εξετάσεις.
2. Η εφηβική, η οποία συναντάτε σε εφήβους ή ακόμη σε άτομα λίγο μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτή η περιοδοντίτιδα συναντάται πιο συχνά και προσβάλλει μόνο τα μόνιμα δόντια (συνήθως τους τομείς). Οφείλεται κυρίως στην κακή στοματική υγιεινή, σε συνδυασμό μερικές φορές με γενικά νοσήματα (όχι πάντα).
Οι δύο προαναφερθέντες μορφές περιοδοντίτιδας μπορεί να εμφανιστούν είτε εντοπισμένα (σε συγκεκριμένα δόντια) είτε γενικευμένα (σε όλο το στόμα του παιδιού).
Η περιοδοντίτιδα στα παιδιά είναι μία πάθηση που αφορά τα ούλα τους. Στην οξεία φάση της το παιδί παραπονείται για έντονο πόνο που δεν του επιτρέπει να φάει και πολλές φορές αδυνατεί και να κοιμηθεί. Τα ούλα του είναι έντονα κόκκινα και πρησμένα ενώ στην αφή τους το παιδί αντιδρά έντονα λόγω πόνου. Επιπρόσθετα τα ούλα του ματώνουν αυτόματα ή/ και κατά το βούρτσισμα των δοντιών, ενώ παράλληλα έχει μία κακοσμία στόματος (δυσάρεστη αναπνοή). Μερικές φορές μπορεί το παιδί να εμφανίσει πυρετό ή ακόμα και συρίγγιο ή εκροή πύου σε συγκεκριμένα δόντια.Σε προχωρημένες καταστάσεις μπορεί να παρουσιαστεί κινητικότητα των δοντιών ή ακόμη και υφίζηση ούλων.
Η παιδική περιοδοντίτιδα προκαλείται συνήθως από αθεράπευτη ουλίτιδα, η οποία με τη σειρά της προκλήθηκε από κακή στοματική υγιεινή. Όλα λοιπόν ξεκινούν από ελλιπές μη συστηματικό βούρτσισμα των δοντιών. Σε ορισμένα περιστατικά η περιοδοντίτιδα στην οξεία μορφή της μπορεί να σχετίζεται με την τραυματική σύγκλειση των παιδικών δοντιών.
Σε περίπτωση που ένα παιδί παραπονείται οτι δεν μπορεί να φάει ή να βουρτσίζει από τον πόνο τα δόντια του, τότε είναι απαραίτητη η άμεση επίσκεψη στον οδοντίατρο για την έγκαιρη διάγνωση, θεραπεία και αναχαίτιση εξέλιξης της περιοδοντικής νόσου.
Η θεραπεία της παιδικής περιοδοντίτιδας εξαρτάται από το βαθμό της φλεγμονής των ούλων και απαιτείται :
-
Ο επαγγελματικός καθαρισμός των δοντιών με υπέρηχο από τον οδοντίατρο. Σε περίπτωση έντονου πόνου χορηγείται τοπική αναισθησία, ώστε οι μικροί ασθενείς να μη ταλαιπωρούνται κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
-
Πολύ καλή καθημερινή στοματική υγιεινή σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου. Μπορεί να χρειαστεί και η χρήση ειδικού στοματικού διαλύματος.
-
Σε προχωρημένες περιστατικά περιοδοντίτιδας απαιτείται η λήψη αντιβίωσης.
- Σε περίπτωση που η περιοδοντίτιδα οφείλεται σε τραυματική σύγκλειση των δοντιών, τότε είναι απαραίτητη η άμεση επίσκεψη στον ορθοδοντικό για την όσο το δυνατόν άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος.
Οι ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν οτι όσο πιο σύντομα θεραπεύεται ένα οδοντιατρικό πρόβλημα, τόσο πιο εύκολη και σύντομη θα είναι η αποκατάσταση του στόματος συγκριτικά με ένα πρόβλημα που διαιωνίζεται.