Ξηροστομία στόματος

Ξηροστομία είναι μία ενοχλητική κατάσταση κατά την οποία η ροή του σάλιου είναι μειωμένη, με αποτέλεσμα ο ασθενής να έχει την αίσθηση της ξηρότητας στο στόμα του. Οι οδοντίατροι συχνά ακούν τους ασθενείς να παραπονιούνται οτι έχει στεγνώσει το στόμα τους.

Το αίσθημα της ξηρότητας στόματος είναι δυσάρεστο για τους ασθενείς καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις συνοδεύεται από πρόσθετα συμπτώματα μερικά από τα οποία παραθέτονται παρακάτω:

• Το στόμα, τα χείλη και πολλές φορές και η γλώσσα είναι ξερά / στεγνά
• Οι μαλακοί ιστοί , όπως η γλώσσα και ο βλεννογόνος του στόματος είναι κόκκινα. Επιπρόσθετα η γλώσσα συχνά είναι λεία χωρίς τις πτυχές που έχει σε στόματα με φυσιολογική ροή σάλιου
• Γενικότερο αίσθημα καύσου στο στόμα
• Αίσθημα ξηρού / στεγνού λαιμού
• Σκασμένα χείλη
• Δυσκολία μάσησης, κατάποσης αλλά και ομιλίας, καθώς το σάλιο παίζει καθοριστικό ρόλο στις παραπάνω λειτουργίες

Ασθενείς που υποφέρουν από ξηροστομία συχνά πρέπει να αντιμετωπίσουν επιπρόσθετα προβλήματα, τα οποία προκύπτουν από την απουσία ικανοποιητικής ροής σάλιου στο στόμα. Μερικά από αυτά είναι :

• Αυξημένος κίνδυνος τερηδονισμού των δοντιών, καθώς το σάλιο αποτελεί το φυσικό μέσο με το οποίο ξεπλένονται τα υπολείμματα τροφών από τη στοματική κοιλότητα. Επίσης το σάλιο βοηθά στην επαναφορά του pH του στόματος σε φυσιολογικές τιμές μετά από τη λήψη γευμάτων και ροφημάτων. Σε απουσία σάλιου, το pH του στόματος παραμένει σε χαμηλές όξινες τιμές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα τα δόντια να γίνονται πιο επιρρεπή τόσο στην τερηδόνα όσο και στη διάβρωση.
• Ευκολότερη και συχνότερη εμφάνιση ουλίτιδας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός οτι το όξινο περιβάλλον που δημιουργείται από την απουσία σάλιου ευνοεί την  κατακράτηση πλάκας, η οποία σε συνδυασμό με την ευαισθησία ούλων που έτσι κι αλλιώς υπάρχει οδηγούν συχνά στην εμφάνιση ουλίτιδας.
• Τραυματισμοί του στοματικού βλεννογόνου. Το σάλιο αποτελεί το φυσιολογικό μέσο λίπανσης του στόματος. Όταν λοιπόν η ροή του σάλιου είναι μειωμένη τότε οι μαλακοί ιστοί του στόματος ( βλεννογόνος, ούλα, μάγουλα, γλώσσα) στεγνώνουν και τραυματίζονται πιο εύκολα. Ασθενείς με ξηροστομία εμφανίζουν συχνά άφθες, στοματίτιδες και άλλες μολύνσεις στο στόμα τους.
• Κακοσμία στόματος, η οποία οφείλεται τόσο στο μειωμένο φυσικό καθαρισμό του στόματος όσο και στην ευκολότερη κατακράτηση πλάκας, που παρατηρείται στους ασθενείς με ξηροστομία.
• Δυσκολία μάσησης και κατάποσης κάποιων ξηρών τροφών
• Δυσκολία συγκράτησης των τεχνητών οδοντοστοιχιών (μασέλες), εφόσον το σάλιο βοηθά σημαντικά στη συγκράτηση μιας μασέλας στο στόμα του ασθενή.

Όπως προαναφέρθηκε η ξηροστομία προκαλείται από τη  μειωμένη παραγωγή σάλιου από τους σιαλογόνους αδένες. Η μειωμένη ροή σάλιου μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες όπως:

• Λήψη φαρμάκων, τα οποία ως παρενέργεια έχουν την πρόκληση ξηροστομίας. Τέτοια φάρμακα μπορεί να είναι τα αντιυπερτασικά, τα αγχολυτικά, παυσίπονα κ.α.
• Η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία στην περιοχή της κεφαλής για τη θεραπεία του καρκίνου, επίσης μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση ξηροστομίας.
• Στοματική αναπνοή. Ασθενείς που αναπνέουν από τη στόμα και όχι από τη μύτη είναι επόμενο να εμφανίζουν ξηροστομία
• Κάπνισμα. Είναι αποδεδειγμένο οτι οι καπνιστές υποφέρουν συχνότερα από το αίσθημα ξηρότητας στο στόμα τους, συγκριτικά με τους μη καπνιστές.
• Συστηματικά νοσήματα που επηρεάζουν τη ροή του σάλιου, όπως ο διαβήτης, ρευματοειδής αρθρίτιδα, Parkison, σύνδρομο Sjogren κ.α.

Η αντιμετώπιση της ξηροστομίας, ανάλογα πάντα με την αιτιολογία εμφάνισής της, μπορεί να είναι αιτιολογική ή συμπτωματική. Πρωτεύοντα ρόλο για τη βελτίωση της ροής του σάλιου είναι η σωστή διάγνωση της αιτιολογίας, που έχει προκαλέσει την εμφάνιση ξηροστομίας στο στόμα του ασθενή.

Αν η ξηροστομία οφείλεται στη λήψη φαρμάκων τότε θα πρέπει να γίνει ίσως αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής. Κάτι ανάλογο ισχύει για τους καπνίζοντες, οι οποίοι θα πρέπει να μειώσουν ή να διακόψουν το κάπνισμα. Σε περίπτωση που η ξηροστομία είναι αποτέλεσμα χημειοθεραπείας ή συστηματικών νοσημάτων, για τα οποία δεν υπάρχει άμεση θεραπεία, τότε η ξηροστομία αντιμετωπίζεται συμπτωματικά είτε με φυσικούς είτε με φαρμακευτικούς τρόπους. Στους φυσικούς τρόπους αντιμετώπισης της ξηροστομίας συμπεριλαμβάνονται:

• Αύξηση λήψης υγρών
• Κατανάλωση διαφόρων βοτάνων, όπως χαμομήλι και πράσινο τσάι
• Μάσημα τσίχλας χωρίς ζάχαρη που αυξάνει αυτόματα την παραγωγή σάλιου
• Αποφυγή του αλκοόλ και της καφεΐνης, τα οποία προκαλούν αφυδάτωση του στόματος

Οι τεχνητοί τρόποι αντιμετώπισης της ξηροστομίας αφορούν:

• Τη συστηματική χρήση στοματικών διαλυμάτων, χωρίς αλκοόλ, τα οποία προσφέρουν μία ενυδάτωση στο στοματικό βλεννογόνο
• Λήψη τεχνητού σάλιου σε μορφή σταγόνων ή spray
• Λήψη ειδικών φαρμάκων που ενεργοποιούν κατά κάποιο βαθμό τη λειτουργία των σιαλογόνων αδένων